Cómo comunicar una pandemia a la sociedad: la visión de los profesionales. Estudio de caso de la Covid-19 en el sur de Europa

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.3145/epi.2020.sep.12

Palabras clave:

Coronavirus, Covid-19, Pandemias, Crisis de salud pública, Crisis sanitarias, Comunicaci´ón de crisis, Comunicación cientí­fica, Comunicación biomédica, Información de salud, Periodismo cientí­fico, Entendimiento público de la ciencia, Centros de investigación

Resumen

La Covid-19 ha concentrado mucha atención desde diciembre de 2019, cuando empezó su propagación. Los actores cientí­ficos, polí­ticos y mediáticos se han visto desbordados por una ola de hechos y datos que ha crecido diariamente. Informar sobre crisis sanitarias supone un reto para los comunicadores cientí­ficos y periodistas, y hacer llegar la información actualizada y validada desde los hospitales y centros de investigación a la sociedad no es fácil en situación de pandemia. El objetivo de este estudio es detallar cómo los centros de investigación biomédica más importantes de Barcelona, un hot point europeo de biomedicina, han gestionado la situación para hacer llegar la información relacionada con la Covid-19 a la población. Como metodologí­a, se ha llevado a cabo un análisis cualitativo mediante entrevistas realizadas a los expertos de comunicación de los centros de investigación estudiados. Se ha evidenciado que los medios de comunicación han desviado su interés hacia la Covid-19, que hay mucha presión para publicar artí­culos y que los cientí­ficos se han volcado en la divulgación de la enfermedad. El estudio pone de manifiesto que los comunicadores cientí­ficos son piezas clave durante una pandemia, que los centros de investigación tienen que enfocarse en la era digital y encontrar nuevas formas para trasladar la información cientí­fica a la sociedad de manera más entendible, y que se necesita más inversión en comunicación por parte de los gobiernos. La conclusión más general que remarcan los expertos es que hay cambios que han llegado para quedarse.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Bakshy, Eytan; Messing, Solomon; Adamic, Lada (2015). "Exposure to ideologically diverse news and opinion on Facebook". Science, v. 348, pp. 1130-1132. https://doi.org/10.1126/science.aaa1160

Barnidge, Matthew (2015). "The role of news in promoting political disagreement on social media". Computers in human behavior, v. 52, pp. 211-218. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.06.011

Besley, John C. (2014). "What do scientists think about the public and does it matter to their online engagement?". Science and public policy, v. 42, pp. 201-214. https://doi.org/10.1093/scipol/scu042

Besley, John C.; Dudo, Anthony; Yuan, Shupei; Lawrence, Frank (2018). "Understanding scientists´ willingness to engage". Science communication, v. 40, n. 5, pp. 559-590. https://doi.org/10.1177/1075547018786561

Besley, John C.; Oh, Sang-Hwa; Nisbet, Matthew (2013). "Predicting scientists´ participation in public life". Public understanding of science, v. 22, n. 8, pp. 971-987. https://doi.org/10.1177/0963662512459315

Biocat (2017). Escalant la BioRegioÌ de Catalunya. Informe Biocat 2017. https://www.biocat.cat/sites/default/files/biocat_resum_executiu_informe2017_cat.pdf

Brossard, Dominique (2013). "New media landscapes and the science information consumer". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, v. 110, n. 3, pp. 14096-14101. https://doi.org/10.1073/pnas.1212744110

Brownell, Sara E.; Price, Jordan V.; Steinman, Lawrence (2013). "Science communication to the general public: Why we need to teach undergraduate and graduate students this skill as part of their formal scientific training". Journal of undergraduate neuroscience education, v. 12, n. 1, pp. 6-10. PMID: 24319399. https://www.funjournal.org/wp-content/uploads/2015/09/june-12-e6.pdf

Centre de Regulació Gení²mica (2019). Barcelona. http://www.crg.eu

Cortiñas-Rovira, Sergi; Pont-Sorribes, Carles, (2012). "La responsabilidad informativa de la prensa ante una crisis sanitaria: el caso de la gripe A". Comunicació i risc: III Congrés Internacional Associació Espanyola d´Investigació de la Comunicació. ISBN: 978 84 615 5678 6 http://ae-ic.org/Tarragona/contents/esp/home.html

Cortiñas-Rovira, Sergi; Pont-Sorribes, Carles; Alonso-Marcos, Felipe (2015). "Simulating and dissimulating news: Spanish media coverage of the swine flu virus". Journal of contingencies and crisis management, v. 23, n. 3, pp. 159-168. https://doi.org/10.1111/1468-5973.12063

Dudo, Anthony (2013). "Toward a model of scientists´ public communication activity: The case of biomedical researchers". Science communication, v. 35, n. 4, pp. 476-501. https://doi.org/10.1177/1075547012460845

Farré, Jordi (2005). "Comunicación de riesgo y espirales del miedo". Comunicación y sociedad, v. 3, pp. 95-119. https://doi.org/10.32870/cys.v0i3.4209

Felt, Ulrike (2007). Taking European knowledge society seriously. Belgium: European Commission. https://ec.europa.eu/research/science-society/document_library/pdf_06/european-knowledge-society_en.pdf

Fernández-Esquinas, Manuel; Pérez-Yruela, Manuel; Merchán-Hernández, Carmen (2006). "El sistema de incentivos y recompensas en el sistema público de I+D" en J. Sebastián y E. Muñoz (eds.) Radiografí­a de la investigación pública en España, pp. 148-206. Madrid: Editorial Biblioteca Nueva. ISBN: 84 9742 540 5

Generalitat de Catalunya, Departament de Salut (2020). Salud financiará con 4 millones de euros 19 proyectos de investigación e innovación contra la Covid-19. http://salutweb.gencat.cat/ca/inici/nota-premsa/index.html?id=384510

Guerra-Rubio, Luisa-Marí­a; Eiriz-Garcí­a, Osana (2018). "El dengue: su enfoque comunicativo, aciertos y desafí­os". Revista de comunicación y salud, v. 8, n. 2, pp. 51-64. https://doi.org/10.35669/revistadecomunicacionysalud.2018.8(2).51-64

Hockfield, Susan (2018). "Our science, our society". Science, v. 359, n. 6375, pp. 499. https://doi.org/10.1126/science.aat0957

Huber, Brigitte; Barnidge, Matthew; Gil de Zúñiga, Homero; Liu, James (2019). "Fostering public trust in science: The role of social media". Public understanding of science, v. 28, n. 7, pp. 759-777. https://doi.org/10.1177/0963662519869097

Igartua-Perosanz, Juan-José; Muñiz-Muriel, Carlos; Otero-Parra, José-Antonio; De-la-Fuente-Juan, Montse (2007). "El tratamiento informativo de la inmigración en los medios de comunicación españoles. Un análisis de contenido desde la Teorí­a del Framing". Estudios sobre el mensaje periodí­stico, v. 13, pp. 91-110. https://revistas.ucm.es/index.php/ESMP/article/view/ESMP0707110091A

Institut de Bioenginyeria de Catalunya (2019). Barcelona. https://www.ibecbarcelona.eu/es

Institut d´Investigacions Biomèdiques August Pi i Sunyer (2019). Barcelona. https://www.clinicbarcelona.org/ca/idibaps

Institut de Recerca Biomèdica (2019). Barcelona. https://www.irbbarcelona.org/es

Institut de Recerca de l´Hospital de la Santa Creu i Sant Pau (2019). Barcelona. http://www.recercasantpau.cat/es

Institut de Salut Global (2019). Barcelona. https://www.isglobal.org

Institut Hospital del Mar d´Investigacios Mèdiques (2019). Barcelona. https://www.imim.es

Kim, Yonghwan; Hsu, Shih-Hsien; Gil de Zúñiga, Homero (2013). "Influence of social media use on discussion network heterogeneity and civic engagement: The moderating role of personality traits". Journal of communication, v. 63, n. 3, pp. 498-516. https://doi.org/10.1111/jcom.12034

Levy-Leblond, Jean-Marc (1992). "About misunderstandings about misunderstandings". Public understanding of science, v. 1, n. 1, pp. 17-21. https://doi.org/10.1088/0963-6625/1/1/004

Llorente, Carolina; Revuelta, Gema; Carrió, Mar; Porta, Miquel (2019). "Scientists´ opinions and attitudes towards citizens´ understanding of science and their role in public engagement activities". PLoS one, v. 14, n. 11, e0224262. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0224262

Martí­n-Sempere, Marí­a-José; Garzón-Garcí­a, Belén; Rey-Rocha, Jesús (2008). "Scientists´ motivation to communicate science and technology to the public: surveying participants at the Madrid science fair". Public understanding of science, v. 17, n. 3, pp. 349-367. https://doi.org/10.1177/0963662506067660

Miller, Jon D. (1998). "The measurement of civic scientific literacy". Public understanding of science, v. 7, n. 3, pp. 203-23. https://doi.org/10.1088/0963-6625/7/3/001

Peters, Hans-Peter; Brossard, Dominique; De CheveigneÌ, Suzanne; Dunwoody, Sharon; Kallfass, Monika; Miller, Steve; Tsuchida Shoji (2008). "Interactions with the mass media". Science, v. 321, pp. 204-205. https://doi.org/10.1126/science.1157780

Pont-Sorribes, Carles (2008). Protocols actors i comunicació institucional en episodis d´emergència. Estudi de la gestió informativa de l´esfondrament d´un túnel del metro al Carmel de Barcelona. Tesis doctoral. Departament de Comunicació, Universitat Pompeu Fabra, Barcelona. http://hdl.handle.net/10803/7525

Pont-Sorribes, Carles; Cortiñas-Rovira, Sergi (2011). "Journalistic practice in risk and crisis situations: Significant examples from Spain". Journalism, v. 12, n. 8, pp. 1052-1066. https://doi.org/10.1177/1464884910388233

Rainie, Lee; Funk, Cary; Anderson, Monica; Page, Dana (2015). How scientists engage the public. Pew Research Center; American Association for the Advancement of Science (AAAS). http://www.pewinternet.org/2015/02/15/how-scientists-engage-public

Revuelta, Gema (2018). "Formación en comunicación en los estudios de grado. Análisis en las áreas de ciencias de la salud y la vida, ciencias ambientales y ciencias naturales". InMediaciones la comunicación, v. 13, n. 2, pp. 159-182. https://doi.org/10.18861/ic.2018.13.2.2872

Revuelta, Gema; De-Semir, Vladimir (2008). Medicina y salud en la prensa diaria. Informe Quiral 10 años. Barcelona: Observatorio de la Comunicación Cientí­fica, Universitat Pompeu Fabra. https://www.upf.edu/pcstacademy/_docs/Quiral10.pdf

Tan, Shawn-Zheng-Kai; Perucho, Jose-Angelo-Udal (2018). "Bringing science to bars: A strategy for effective science communication". Science communication, v. 40, n. 6, pp. 819-826. https://doi.org/10.1177/1075547018808298

Torres-Albero, Cristóbal; Fernández-Esquinas, Manuel; Rey-Rocha, Jesús; Martí­n-Sempere, Marí­a-José (2010). "Dissemination practices in the Spanish research system: scientists trapped in a golden cage". Public understanding of science, v. 20, n. 1, pp. 12-25. https://doi.org/10.1177/0963662510382361

Vall d´Hebron Institut de Recerca (2019). Barcelona. http://www.vhir.org

Van-den-Hoven, Jeroen; Jacob, Klaus; Nielsen, Linda; Roure, Franí§oise; Rudze, Laima; Stilgoe, Jack (2013). Options for strengthening responsible research and innovation. Brussels: European Commission. https://doi.org/10.2777/46253

Wang, Yiran; Mark, Gloria (2013). "Trust in online news: Comparing social media and official media use by Chinese citizens". In: Conference on computer supported cooperative work (CSCW 2013), San Antonio, TX, 23-27 Febr. New York: ACM. https://doi.org/10.1145/2441776.2441843

Yuan, Shupei; Besley, John C.; Dudo, Anthony (2018). "A comparison between scientists´ and communication scholars´ views about scientists´ public engagement activities". Public understanding of Science, v. 28, n. 1, pp. 101-118. https://doi.org/10.1177/0963662518797002

Descargas

Publicado

2020-09-29

Cómo citar

Diviu-Miñarro, C., & Cortiñas-Rovira, S. (2020). Cómo comunicar una pandemia a la sociedad: la visión de los profesionales. Estudio de caso de la Covid-19 en el sur de Europa. Profesional De La información Information Professional, 29(5). https://doi.org/10.3145/epi.2020.sep.12

Número

Sección

Artí­culos de investigación Covid-19 / Covid-19 research articles